De portretgalerij is een gezamenlijk initiatief van de Raad van State en de Prins Willem de Eerste Herinneringsstichting. Op 17 november 2015 zijn portretten onthuld van Koning Willem-Alexander en van Prins Willem van Oranje. De twee portretten zijn met elkaar verbonden door portretbustes van de dragers van de kroon van het Koninkrijk der Nederlanden in de afgelopen tweehonderd jaar. Allen waren zij voorzitter van de Raad van State sinds het ontstaan van het Koninkrijk.

Het idee achter de portretgalerij

Het idee achter de portretgalerij is de continuïteit van het constitutionele Koningschap te presenteren en de continuïteit van de band van het vorstenhuis met de Raad van State. Niet eerder is elders in Nederland op deze wijze de continuïteit van het constitutioneel Koningschap tot uitdrukking gebracht. Daarom is ook gekozen voor 17 november 2015 als openingsdatum. Op die datum is het precies 460 jaar geleden dat Willem van Oranje in 1555 toetrad tot de Raad van State.

Raad van State

De Raad van State is een Hoog College van Staat: een institutie die in de Grondwet is geregeld en onafhankelijk van de regering zijn taken uitvoert. De Raad werd in 1531 door Keizer Karel ingesteld als Raad die de Landvoogdes moest adviseren en bijstaan in haar regering van de Bourgondische provincies in wat nu Nederland en België is. Na een korte onderbreking tijdens de Bataafse Republiek, werd de Raad van State weer ingesteld in het Koninkrijk Holland en gecontinueerd in 1814 in het Koninkrijk der Nederlanden. Nu heeft de Raad van State twee hoofdtaken die gebaseerd zijn op de artikelen 73 en 75 van de Grondwet. De Raad is adviseur van regering en parlement voor wetgeving en bestuur en de hoogste algemene bestuursrechter van het land. Deze twee taken worden binnen de Raad uitgevoerd door twee gescheiden Afdelingen: de Afdeling advisering en de Afdeling bestuursrechtspraak. De Afdeling advisering is tevens belast met het onafhankelijk toezicht op de naleving van begrotingsregels die in Europa zijn afgesproken.

De Koning is voorzitter van de Raad van State

De Koning is voorzitter van de Raad van State. Het voorzitterschap heeft sinds 1849 nog vooral een constitutionele, symbolische betekenis. Het brengt tot uitdrukking dat de Raad ten dienste staat van de kwaliteit van het regeringsbeleid, maar hij staat daarbij zelfstandig naast de regering. De Koning houdt zich niet bezig met de inhoud van het werk van de Raad van State. De dagelijkse leiding is in handen van de vice-president waarbij de rechtspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak wordt geleid door de voorzitter van die Afdeling. De Koning is in de Raad aanwezig bij ceremoniële aangelegenheden.

Willem van Oranje

Met de portretgalerij geeft de Raad van State ook een eerbetoon aan Willem van Oranje. Op 31 december 1564 hield hij als lid van de Raad van State zijn eerste grote rede. In die rede pleitte hij voor de gewetensvrijheid en godsdienstvrijheid. Zijn woorden vormen het uitgangspunt van het constitutionele denken en de basis voor de godsdienstvrijheid in de latere Republiek. Zijn woorden zijn daarom boven de beelden aangebracht: "Toch kan Oranje het niet goedkeuren dat vorsten willen regeren over de zielen van hun mensen en hun vrijheid van geloof en godsdienst willen ontnemen."

Prins Willem de Eerste Herinneringsstichting

De portretgalerij is mede tot stand gekomen met steun van de Prins Willem de Eerste Herinneringsstichting. De doelstelling van de stichting is breed: het kunstzinnig herinneren van Willem van Oranje maar met de actuele boodschap van vrede en verdraagzaamheid in een open samenleving. Dankzij haar staan inmiddels in diverse Nederlandse steden al monumenten van Willem van Oranje, maar ook op plaatsen in het buitenland waar hij ooit woonde of werkte. Zo staan er onder meer beelden in het Duitse Dillenburg en in Antwerpen. In september 2015 is nog een beeltenis van de prins onthuld in Parijs.